H αιγυπτιακή θεά της μαγείας, Bastet

Κανένα άλλο είδος γάτας, καθαρόαιμο ή όχι, δεν είναι περισσότερο βουτηγμένο στο μύθο και το μυστήριο, όσο είναι η μαύρη γάτα. Από το βασικό χαρακτηρισμό «καλότυχη κακότυχη», μέχρι τον περίπλοκο συμβολισμό που σχετίζεται με διαφορετικές χώρες, οι μαύρες γάτες έχουν υπάρξει τμήμα της πολιτιστικής ιστορίας του κόσμου, από την αυγή του καταγεγραμμένου χρόνου.

Χωρίς αμφιβολία, η πιο κοινή συσχέτιση αφορά τις μάγισσες και τις μαύρες γάτες ως οικείες τους, μαζί με βατράχους, πουλιά και φίδια. Οι παγανιστικές θρησκείες στην Ευρώπη είχαν τη μαγεία ως κυρίαρχή τους πίστη και αυτή σχετιζόταν με ζώα της φύσης, συμπεριλαμβανομένων των γάτων. Καθώς ο Χριστιανισμός έγινε πιο ισχυρός, το 15ο αιώνα το κυνήγι μαγισσών επικεντρώθηκε γύρω από ηλικιωμένες γυναίκες, που ήταν πιο πιθανό να ζουν μόνες τους και να έχουν γάτες ως συντροφιά.

Οι γυναίκες έγιναν ο κύριος στόχος μομφής αν κάποιο είδος καταστροφής χτυπούσε κάποιο χωριό, ιδιαίτερα αν είχαν ένα γάτο που ήταν μαύρος, το χρώμα της μαγείας και του μυστηρίου. Αφθονούν οι ιστορίες σχετικά με μεταμορφώσεις, στις οποίες κάποια γάτα τραυματιζόταν κατά τη διάρκεια που είχε κάποια μάχη με δεισιδαίμονες ανθρώπους. Την ημέρα οι γυναίκες που είχαν συσχετιστεί με τις γάτες βρισκόντουσαν να έχουν παρόμοια τραύματα. Η εικόνα μιας μάγισσας να καίγεται στον πάσσαλο μαζί με τη γατίσια συντροφιά της είναι βαθιά χαραγμένη στην ιστορία, ακόμη και μέσα στην παράδοση της Αμερικής το 17ο αιώνα. Υπήρχε ακόμη η πεποίθηση ότι οι γάτες θυσιάζονταν από μάγισσες κατά τη διάρκεια των τελετουργικών τους, αλλά αυτό έρχεται σε αντίφαση με το φιλικό προς τη φύση πνεύμα της μαγείας.

Είναι κάποιες φορές δύσκολο να διακρίνει κανείς τη μυθολογία της μαύρης γάτας από τις γάτες γενικά. Η εικόνα της γάτας που περιτυλίγεται σε ένα κύκλο όπως ένα ερπετό, μπορεί να ερμηνευτεί ως σύμβολο της αιωνιότητας ή ακόμα και ως σύμβολο της κόλασης, που οδηγεί στη δοξασία ότι οι μαύρες γάτες είναι μοχθηρές.

Υπάρχει ακόμη η εικόνα του κοσμικού Καταστροφέα, στην οποία η γάτα και το φίδι παλεύουν μεταξύ τους. Καθώς η ουράνια γάτα του ηλιακού θεού Ρα πάλεψε με το σκοτάδι της νύχτας, ο Καταστροφέας πήρε τη μορφή ενός φιδιού. Ωστόσο, το φίδι μπορεί να είναι επίσης ένα σύμβολο φωτός και ζωής. Καθώς ο ήλιος έδυε, έπαιρνε τη μορφή ενός φλεγόμενου φιδιού και η γάτα τότε γινότανε σκοτάδι, θάνατος και χάος. Οι Καταστροφείς δεν είναι ούτε αρσενικοί, ούτε θηλυκοί, αν και η περιβάλλουσα άποψη για τη γάτα την οδηγούσε στο να εμφανίζεται ως ένα σύμβολο για την σκοτεινότερη πλευρά της θηλυκότητας.

Ως τέτοια η μαύρη γάτα έγινε μια από τις μεγαλύτερες θεότητες της καταστροφής, γνωστή για το παιχνίδι της γάτας και του ποντικιού με τους νεαρούς θεούς της γονιμότητας της άνοιξης. Έκανε έρωτα μαζί τους, τους ευνούχιζε και τέλος τους σκότωνε.

Δύο μαύρες γάτες έσερναν το άρμα της ηλιακής θεάς Φρέγια. Οδηγώντας τις Βαλκυρίες έγινε γνωστή ως η θεά του θανάτου. Στη Γερμανία ήταν γνωστή ως Χελ και αντιπροσώπευε την καταστρεπτικότητα του χειμώνα. Ως ένας φορέας της Χελ, η μαύρη γάτα θεωρούνταν από πολλούς ως ένας οιωνός του θανάτου. Πολλές ιστορίες λέγονται για φαντάσματα μαύρων γατών, που εθεάθησαν από ανθρώπους στο κρεβάτι του θανάτου τους, ή από τους συγγενείς τους. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί πίστευαν ότι αν μια μαύρη γάτα πηδούσε πάνω στο κρεβάτι ενός άρρωστου ανθρώπου, ο θάνατός του ήταν αναπόφευκτος.

Οι Αιγύπτιοι ήταν γνωστό ότι ειδωλοποιούσαν τις γάτες και τους φερόντουσαν όπως στους βασιλείς. Βρέθηκε ένα νεκροταφείο που περιείχε χιλιάδες μούμιες από μαύρες γάτες. Ο φόνος μιας γάτας τιμωρούνταν με θάνατο. Έβλεπαν τη γάτα ως ένα νυχτερινό πλάσμα, που περπατούσε στις σκιές με μεγάλη αυτοπεποίθηση, με την τέλεια ικανότητα να νιώθει και να αισθάνεται το περιβάλλον στο σκοτάδι της νύχτας. Για το λόγο αυτό θεωρούνταν ως ένα ζώο σύμβολο της μεταθανάτιας ύπαρξης.

Στη Βρετανία και την Ιαπωνία αν ο δρόμος ενός ανθρώπου διασταυρωνόταν με μιας γάτας, αυτό θα του έφερνε καλοτυχία, αλλά η ίδια συγκυρία θεωρείται ως κακοτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες και διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες. Μια σκωτική πρόληψη θεωρεί τη θέαση μιας μαύρης γάτας στη βεράντα ενός σπιτιού ως σημάδι ευημερίας. Οι αγρότες της Λάτβια πιστεύουν ότι οι μαύρες γάτες στις δεξαμενές των σπόρων τους είναι το πνεύμα του Rungis, ενός θεού της συγκομιδής. Σε αντίθεση, οι κινέζοι πίστευαν ότι οι μαύρες γάτες ήταν οι προάγγελοι λιμών και φτώχειας.

Στη Φιλανδία θεωρούσαν ότι οι μαύρες γάτες μετέφεραν τις ψυχές των νεκρών στον άλλο κόσμο. Οι Κέλτες πίστευαν ότι οι μαύρες γάτες ήταν μετεμψυχωμένα όντα, ικανά να βλέπουν στο μέλλον. Στην Ινδία πιστεύεται ότι μια μετενσαρκωμένη ψυχή θα μπορούσε να απελευθερωθεί ρίχνοντας μια μαύρη γάτα μέσα σε μια φωτιά. Στη Βεγγάλη οι γυναίκες του λαού μπορούσαν να μετατρέψουν την ψυχή τους σε μαύρη γάτα και πίστευαν πως οποιοδήποτε κακό πάθαινε η γάτα θα το υπέφερε και η γυναίκα. Στη Νορμανδία υπήρχε η δοξασία, πως εάν κάποιος διασταυρώσει την πορεία του με την πορεία μιας γάτας στο φως του φεγγαριού, ήταν πολύ πιθανό να πεθάνει από επιδημία, ενώ στη Ρωσία έπρεπε κανείς σ' αυτήν την περίπτωση να αλλάξει δρόμο ή να τον περάσει κρατώντας ένα κουμπί. Ωστόσο, η μπλε γάτα (το μπλε θεωρείται ως λιγότερο έντονο μαύρο) της Ρωσίας, ήταν το αγαπημένο ζώο του Τσάρου Νικόλαου Ι και θεωρούνταν πως έφερνε καλοτυχία.

Οι μαύρες γάτες έχουν χρησιμοποιηθεί με μεγάλη συχνότητα στον χώρο της διαφήμισης. Το άρωμα 'My Sin', τα πυροτεχνήματα 'Black Cat' και το ομώνυμο ταϊλανδέζικο Ουίσκι, χρησιμοποιούν την εικόνα της στο λογότυπό τους. Η εταιρία Carreras που κατασκεύαζε στην Αγγλία τσιγάρα από τα μέσα του 1800 μέχρι το 1950, χρησιμοποιούσε μια μαύρη γάτα ως λογότυπο στα πακέτα της. Η βιομηχανία της εταιρίας άνοιξε το 1928 και στην πρόσοψή της είχε μια αναπαράσταση που αποτελούνταν από δύο μπρούτζινες γάτες με ύψος 2 μέτρα η καθεμία και οι οποίες φύλαγαν την κύρια είσοδο, ενώ την πρόσοψη συμπλήρωναν 10 ακόμα μαύρες γάτες. Το σχέδιο του κτιρίου είχε αντλήσει έμπνευση από την ανακάλυψη του τύμβου του Τουταγχαμών και του ναού της Βούβαστις, της θεάς που είχε γατίσιο κεφάλι.

Σε πολιτικό επίπεδο η μαύρη γάτα έχει συνδεθεί με τον αναρχισμό και ακόμα και σήμερα αποτελεί σύμβολο της εργατικής κίνησης. Σε κοινωνικό επίπεδο οι μαύρες γάτες της εποχής μας κυκλοφορούν άνετα σε διαμερίσματα φορώντας ονόματα όπως 'Όνυξ', 'Έβενος', 'Σκιά', κ.λπ.. Ολοένα και αποσυνδέονται από το μυστηριώδες παρελθόν τους, υπάρχουν όμως και εκείνοι που διστάζουν μα υιοθετήσουν μια τέτοια γάτα, χωρίς να ομολογούν ανοιχτά την πρόληψή τους. Όποια κι αν είναι η ερμηνεία που δίνουμε σήμερα στις μαύρες γάτες, το σίγουρο είναι ότι η φήμη τους (όποια κι αν είναι αυτή) δεν είναι αβάσιμη.