Μια νέα «γενιά» από υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, που ήδη γνωρίζουν αρκετά μεγάλη δημοφιλία, επιδιώκει να ανατρέψει τους δύο βασικούς πυλώνες στους οποίους βασίστηκαν τα social media εδώ και μία δεκαετία – δηλαδή τη χρήση της πραγματικής ταυτότητας των μελών και την απεριόριστη διάρκεια «ζωής» των αναρτήσεών τους.

Με τη μορφή εφαρμογών για «έξυπνες» συσκευές, μια μερίδα από αυτές τις application επιτρέπουν στους χρήστες τους να επικοινωνούν εντελώς ανώνυμα. Αλλες υπηρεσίες δίνουν τη δυνατότητα για ανταλλαγή περιεχομένου το οποίο «αυτοκαταστρέφεται» έπειτα από λίγα λεπτά. Ετσι, εξασφαλίζουν πως δεν υπάρχει περίπτωση να εκτεθεί κανείς από μια φωτογραφία ή ένα σχόλιο που έχει «ανεβάσει» ίσως και πριν από αρκετά χρόνια, και στην πορεία ξέχασε να διαγράψει.

Οι δύο πυλώνες δημιουργήθηκαν ουσιαστικά από το Facebook, το οποίο έγινε συνώνυμο της κοινωνικής δικτύωσης την προηγούμενη δεκαετία. Παράλληλα όμως, έγινε και το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα για το γεγονός πως «ό,τι ανεβαίνει στο Ιντερνετ μένει online για πάντα», έχοντας μάλιστα αρνητικές παρενέργειες στην πραγματική ζωή, από τη στιγμή που το δίκτυο υποχρεώνει τα μέλη του να χρησιμοποιούν το πραγματικό τους ονοματεπώνυμο.

Αν και μέχρι πρόσφατα αυτά τα δύο χαρακτηριστικά ήταν αδιαπραγμάτευτα για τον Mark Zuckerberg, σε πρόσφατες δηλώσεις του άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο ανώνυμης χρήσης σε μελλοντικές εφαρμογές της πλατφόρμας. Επίσης, η απόπειρα εξαγοράς του Snapchat, ενός φωτογραφικού κοινωνικού δικτύου όπου οι εικόνες διαγράφονται αυτόματα, δείχνει πως το Facebook διαβλέπει πως η ολοένα μεγαλύτερη προσωπική έκθεση στα social media (το λεγόμενο oversharing) δεν είναι τελικά απαράβατος κανόνας.

Σύμφωνα με τον Tarun Wadhwa από το περιοδικό Forbes, η αλλαγή πλεύσης οφείλεται στην ολοένα μεγαλύτερη απήχηση που έχουν εφαρμογές «αυτοκαταστρεφόμενων» μηνυμάτων. Βέβαια, το Snapchat χρησιμοποιείται κυρίως από εφήβους για sexting, δηλαδή για ανταλλαγή προκλητικών φωτογραφιών που έχει εξελιχθεί σε επικίνδυνη μόδα, αφού δεν είναι απολύτως βέβαιο πως οι εικόνες θα χαθούν ανεπιστρεπτί. Εντούτοις, προσθέτει ο συντάκτης, η λογική της ανταλλαγής περιεχομένου που διαγράφεται αυτόματα έχει αρχίσει να κερδίζει και ανθρώπους μεγαλύτερων ηλικιών, ή ακόμη και επιχειρήσεις, ως ένα μέτρο προστασίας της ιδιωτικότητάς τους.

Εξάλλου, application σαν τις Textsecure, Wickr, Confide, Gryphn και Telegram Messenger φροντίζουν παράλληλα ώστε το περιεχόμενο να διακινείται κρυπτογραφημένο, με αποτέλεσμα μόνο ο αποστολέας και ο παραλήπτης να έχουν πρόσβαση σε αυτό. Μάλιστα, η κρυπτογράφηση και η δυνατότητα επιλογής του χρόνου που θα διαγραφούν τα μηνύματα φαίνεται να είναι οι λόγοι που στις 24 Φεβρουαρίου, μέσα σε ένα 24ωρο, το Telegram Messenger απέκτησε 4,95 εκατομμύρια νέους χρήστες – πολλοί από τους οποίους προέρχονταν από την υπηρεσία WhatsApp που μόλις είχε εξαγοράσει το Facebook.

Τις ίδιες λειτουργίες προσφέρει και το Wickr, το οποίο στις αρχές Ιανουαρίου ανακοίνωσε πως θα προσφέρει 100.000 δολάρια σε όποιον χάκερ βρει κάποια «κερκόπορτα» στο λογισμικό του. Το Wickr μπορεί να διακινήσει και αρχεία κειμένου, φωτογραφίες ή βίντεο, σε αντίθεση με το Confide, το οποίο ειδικεύεται στα γραπτά μηνύματα, καθώς απευθύνεται σε στελέχη επιχειρήσεων που θέλουν η επικοινωνία τους να μην αφήνει «ψηφιακά ίχνη». Κατά βάση για εταιρική χρήση προορίζεται και το Gryphn, το οποίο διατίθεται μόνο για συσκευές Android.

Από την άλλη πλευρά, εφαρμογές όπως το Whisper ή το Secret υπόσχονται την επιστροφή στην ανωνυμία, η οποία ήταν ο κανόνας πριν από την έλευση του Facebook και, σύμφωνα με το περιοδικό Wired, θα αποτελέσει το 2014 μια από τις κυρίαρχες τάσεις στα social media. Οι δημιουργοί τους παραδέχονται πως η επωνυμία που επέβαλε το Facebook έκανε την κοινωνική δικτύωση πιο ασφαλή και τα μέλη του υπόλογα για ό,τι αναρτούν online. Με αντίτιμο ωστόσο την αυτολογοκρισία και την έλλειψη αυθεντικότητας, επισημαίνουν, αφού κάθε χρήστης φιλοτεχνεί τον «ψηφιακό εαυτό» του όπως θα ήθελε να είναι και όχι όπως είναι πραγματικά.

Ετσι, το Whisper λειτουργεί σαν μία online κοινότητα όπου κανείς μπορεί να εκμυστηρευθεί ανώνυμα οποιαδήποτε σκέψη, έχοντας προσελκύσει στα δύο χρόνια «ζωής» του εκατομμύρια χρήστες, που κάθε μήνα βλέπουν πάνω από 3 δισεκατομμύρια σελίδες. Το Secret κυκλοφόρησε πριν από έναν μήνα και, σε αντίθεση με το Whisper, επιτρέπει στους κατόχους iPhone και συσκευών Android να μοιράζονται «μυστικά» μόνο με τις επαφές του τηλεφωνικού τους καταλόγου, αποκρύπτοντας ωστόσο την ταυτότητά τους.

Ανησυχία

Η αυξανόμενη ανησυχία για την προστασία του προσωπικού απορρήτου δεν περιορίζεται μόνο στην κοινωνική δικτύωση, αλλά στην πραγματικότητα αφορά όλες τις χρήσεις του Διαδικτύου: σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ericcson σε ένα αρκετά ετερογενές σύνολο χωρών (ΗΠΑ, Μεξικό, Σουηδία, Αίγυπτο, Πακιστάν και Ταϊλάνδη), το 56% των ανθρώπων που «σερφάρουν» καθημερινά εκφράζουν επιφυλάξεις για την «τύχη» των προσωπικών τους δεδομένων. Δεδομένα που, εκτός από τις ιντερνετικές υπηρεσίες στις οποίες τα εκχωρούν χρησιμοποιώντας τες, είναι στο στόχαστρο και μυστικών υπηρεσιών.

Την ίδια στιγμή, όμως, μόλις το 4% των συμμετεχόντων στην έρευνα δήλωσε πως γι’ αυτό τον λόγο έχει αποφασίσει να αξιοποιεί πλέον λιγότερο το Ιντερνετ, με το 93% να προκρίνει ως λύση την προσεκτικότερη online συμπεριφορά, καθώς και τεχνολογίες που μειώνουν το ρίσκο. Ενα ποσοστό που εξηγεί γιατί τον τελευταίο καιρό κερδίζουν έδαφος οι υπηρεσίες που δίνουν βάρος στην προστασία της ιδιωτικότητας. Ενδεικτική περίπτωση το «ψαχτήρι» DuckDuckGo, το οποίο δεν καταγράφει τη δραστηριότητα των χρηστών και είδε την επισκεψιμότητά του να διπλασιάζεται τους τελευταίους μήνες, φτάνοντας στις αρχές Ιανουαρίου τις 4,4 δισ. ημερήσιες αναζητήσεις, νούμερο-ρεκόρ για την ιστορία του.

Εδαφος κερδίζουν επίσης τα online εργαλεία που επιτρέπουν το ανώνυμο σερφάρισμα (όπως το λογισμικό Tor ή τα εικονικά ιδιωτικά δίκτυα). Μάλιστα, τον Ιούνιο θα κυκλοφορήσει το πρώτο smartphone που αναπτύχθηκε εξαρχής για αυτό τον σκοπό. Με όνομα Blackphone, το τηλέφωνο της Cilent Circle θα ενσωματώνει μια παραλλαγμένη εκδοχή του Android και τις υπηρεσίες κρυπτογράφησης που έχει αναπτύξει.

Source: